Omschakelen en het trainen van ongeorganiseerde situaties is wat mij betreft echt een onderbelichte teamfunctie.", aldus Hidde van Boven, trainer van FC Utrecht JO13-1. "Als je kijkt naar het hedendaagse, moderne voetbal zie je dat dit steeds bepalender wordt binnen wedstrijdsituaties. Daarnaast vinden spelers, door de hoge intensiteit van de oefeningen, het leuke oefenvormen om te trainen. Ik train graag met oefeningen van hoge intensiteit, omdat je zo het dichtst bij wedstrijdechte situaties komt.”

Tekst: Tom Druppers | Beeld: Hidde van Boven en Rij 13 sportfotografie

Van Boven hecht er ook extra waarde aan, omdat zijn ploeg over specifieke kwaliteiten beschikt die gevaarlijk zijn in de omschakeling van verdedigen naar aanvallen. “Met name de spelers voorin beschikken over veel snelheid en zijn daarnaast erg doelgericht. Natuurlijk willen we die spelers graag in stelling brengen en daarin moet iedereen een bijdrage leveren. Bewustwording van de specifieke principes en taken binnen de omschakelmomenten worden daarom regelmatig getraind.”

Het omschakelmoment komt binnen de oefenvormen die Van Boven aanbiedt vaak op impliciete wijze terug. “Dat houdt in dat de vorm en de regels bij de oefening de spelers er onbewust toe dwingt bepaalde voetbalhandelingen uit te voeren. Wij spelen bij dit soort omschakelvormen vaak met een ‘tweede bal’ zodat er na een uitbal of doelpunt direct omgeschakeld moet worden, waardoor beide teams direct en vaker in een specifiek omschakelmoment komen. Hierdoor worden kinderen automatisch getriggerd, waardoor ze het onbewust aanleren.”

Echter kiest hij er ook voor om expliciet te coachen als trainer. “Ieder kind heeft zijn eigen leerstijl en sommige spelers zijn juist gebaat bij een duidelijke uitleg. Ook hen wil ik graag stimuleren in hun ontwikkeling. Oefenvormen, spelregels, visualiseren en meer directere coaching zijn daarin allemaal tools om kinderen daarin te beïnvloeden.”

Daarnaast geeft Van Boven zijn spelers graag ‘vrijheid binnen structuur’. “Dat staat bovenaan mijn visie als trainer. Ik geef kaders en structuur aan over de speelwijze, spelprincipes en basistaken per speler. Daarbinnen krijgen spelers de vrijheid om zelf te zoeken naar de beste oplossingen en zijn ze meer betrokken bij het hele proces.”

Van Boven gelooft in het betrekken van spelers in het leerproces. “Dat probeer ik op veel verschillende manieren te doen. Zo waren wij onlangs bezig met omschakelen van verdedigen naar aanvallen en in die bewuste week stond het diepte kiezen van mijn aanvallers centraal. Toen heb ik één van de spelers gevraagd om beelden te zoeken van Atletico Madrid en de manier waarop zij daar invulling aangeven. De avond voor de wedstrijd kreeg ik zijn filmpje doorgestuurd met een aantal specifieke omschakelmomenten van Atletico Madrid. Deze beelden heeft hij de volgende dag ook gepresenteerd bij de wedstrijdbespreking.

VOETBALPROBLEEM:
Bij FC Utrecht werken we niet vanuit een voetbalprobleem, maar hanteren we een jaarplanning waar we werken met vooraf geformuleerde doelstellingen op technisch en tactisch gebied.

THEMA’S:
Omschakelen Aanvallen -> Verdedigen: hoge druk geven na balverlies
Omschakelen Verdedigen -> Aanvallen: voorwaartse pass spelen na balverovering


1 tegen 1: omschakelen



Organisatie
• Er wordt gestart met dribbelen door de speler van geel, die een 1 tegen 1 situatie aangaat met de verdediger van blauw
• Wanneer de bal uit is of er gescoord wordt door een van beide spelers start een speler van blauw met indribbelen
• De gele speler blijft in het veld en wordt de verdediger

Coaching
• Hoog tempo indribbelen, zodat verdediger snel moet omschakelen
• Tegenstander naar zijkant dwingen
• Verdedigende houding aannemen
• Vooruit verdedigen

Variatie
• Aanvallers laten scoren binnen een tijdslimiet
• Balverovering in het vak in de buurt van de tegenstander = 2 punten
• Balverovering in het vak voor het eigen doel = 1 punt
• 2 tegen 1: er wordt gestart door 2 aanvallers tegen 1 verdediger. De aanvaller die de bal als laatste raakt voordat de bal uitgaat (of scoort) wordt de nieuwe verdediger tegen 2 spelers van de tegenstander


3 + K tegen 2 + K: Omschakelen



Organisatie:
• De bal wordt door de trainer ingespeeld (hoog/laag) op de keeper
• De doelman speelt samen met drie blauwe spelers tegen twee spelers van geel
• Als er gescoord wordt door het blauwe team verlaten de twee verdedigers van geel het veld en blijven de twee buitenste spelers van de blauwe ploeg in het veld
• De trainer speelt dan een nieuwe bal in naar de keeper van de gele ploeg
• Zij beginnen dan aan een nieuwe situatie, waarin ze 3 tegen 2 spelen
• Beide teams spelen dus om de beurt een overtalsituatie met een omschakelmoment

Coaching
• Verdedigend tweetal uit elkaar spelen door tegenstander te lokken met een dribbel
• Bij omschakelmoment naar verdedigen snel de as van het veld dichtmaken
• Direct druk op de bal geven (sprinten) bij omschakelen naar verdedigen

Variatie
• Zijlijn aantikken voordat tweetal mag beginnen met verdedigen (moeilijker maken)
• Uitbouwen naar 3 tegen 3
• Veldafmetingen aanpassen (groter / kleiner maken)


7 tegen 5 positiespel (+ kijkgedrag)



Organisatie:
• Er wordt een positiespel 7 tegen 5 gespeeld met vier kleine doeltjes rondom het veld
• Het zevental kan na zeven keer overspelen scoren op een van de vier doeltjes buiten het veld
• De trainer geeft aan op welk doeltje er gescoord kan worden
• Als het vijftal de bal verovert kunnen ze direct scoren op een klein doeltje naar keuze

Coaching
• Omschakelen V -> A: Direct de intentie hebben om te scoren na balverovering
• Omschakelen A -> V: Dichtstbijzijnde spelers geven druk op de bal
• Omschakelen A -> V: Diepte eruit halen door ballijn dicht te lopen

Variatie
• Veldafmetingen aanpassen (groter / kleiner maken)
• Aantal keer overspelen voor zevental aanpassen (makkelijker / moeilijker maken)


5 + K tegen 4 + K: tijdelijk overtal



Organisatie
• Er wordt gestart met een inspeelpass van de trainer richting de onderkant van de cirkel naar de speler van geel
• De speler van geel start dan met een 5 tegen 4 situatie, maar de blauwe speler begint na de inspeelpass ook met aanlopen
• Geel heeft een tijdelijk overtal, tot de speler van blauw is bijgesloten en er 5 tegen 5 gespeeld wordt
• Als bal uit is of gescoord is, speelt trainer altijd een tweede bal in om een extra omschakelmoment te creëren
• Na de tweede bal wordt er weer gestart vanuit de eerste situatie

Coaching
• Omschakeling V -> A: intentie hebben om meteen diep te spelen
• Omschakeling V -> A: aanvallers loopacties in de diepte maken
• Omschakeling A -> V: dichtstbijzijnde spelers geven direct druk op de bal, de rest sluit aan en maakt spel compact

Variatie
• Spelersaantallen uitbreiden in relatie tot wedstrijdsituatie (11 tegen 11)


7 + K tegen 8 + K: tijdelijk overtal



Organisatie
• De bal start vanuit de trainer met een (hoge/lage) bal richting de keeper van het blauwe team
• Het blauwe zevental start met opbouwen en probeert te scoren bij het doel van geel
• Wanneer geel de bal heeft veroverd komen de twee (buiten)spelers aan de zijkant in het veld en ontstaat er een 7 tegen 8 situatie
• Als bal uit is of er gescoord is speelt trainer altijd een tweede bal in om een extra omschakelmoment te creëren
• Na de tweede bal wordt er weer gestart vanuit de eerste situatie

Coaching
• Omschakeling V -> A: intentie hebben om meteen diep te spelen
• Omschakeling V -> A: aanvallers loopacties in de diepte maken
• Omschakeling A -> V: dichtstbijzijnde spelers geven direct druk op de bal, de rest sluit aan en maakt het spel compact

Variatie
• Spelersaantallen uitbreiden in relatie tot wedstrijdsituatie (11 tegen 11)